Voor de wensouders die een draagmoederschapstraject in België doorlopen, of het nu om hoogtechnologisch dan wel laagtechnologisch draagmoederschap gaat, wordt men in de praktijk geconfronteerd met de problematiek van de gehuwde draagmoeder. Omwille van het feit dat de draagmoeder gehuwd is, speelt automatisch het vermoeden van vaderschap of meemoederschap ten aanzien van de echtgenoot of echtgenote van de draagmoeder. De echtgenoot of echtgenote van de draagmoeder wordt bijgevolg, door de werking van artikel 318 oud Burgerlijk Wetboek automatisch de juridische vader dan wel meemoeder van het kind. Dit ervan uitgaande dat het Belgische recht toepassing vindt.
In de hypothese dat de draagmoeder gehuwd is met een man dient desgevallend vooreerst het juridisch vaderschap van de echtgenoot te worden betwist, alvorens de wensvader en vaak ook biologische vader van het kind juridisch ouder kan worden.
In het kader van deze betwisting, leverde artikel 318 § 4 oud Burgerlijk Wetboek in de praktijk problemen op. Op basis van voormelde bepaling is het immers zo dat de echtgenoot van de vrouw die het kind draagt of die van het kind bevalt (in casu de draagmoeder) niet tot betwisting van het vaderschap kan overgaan wanneer hij zijn toestemming heeft gegeven om tot (kunstmatige) inseminatie over te gaan.
Evident is dergelijk artikel problematisch in het kader van draagmoederschapsdossiers, waar het nooit de intentie is geweest van de draagmoeder en haar echtgenoot om ouder te worden van het verwekte kind.
De problematiek van het vermoeden van vaderschap werd in de rechtspraak reeds vele jaren eerder creatief opgelost, waarbij steevast werd verwezen naar de belangen van het kind en toepassing werd gemaakt van de artikelen 22bis van de Belgische Grondwet, alsook het internationale Kinderrechtenverdrag. Vervolgens kon dankzij de twee-in-een vordering een afstammingsrelatie worden gevestigd met een van de twee wensouders.
Niettemin gaf deze problematiek alsnog aanleiding tot het stellen van een prejudiciële vraag aan het Grondwettelijk Hof door de familierechtbank te Luik. De concrete vraag die werd gesteld was of het niet alsnog mogelijk moest zijn in dergelijke gevallen om het juridisch vaderschap te doorbreken.
Het Grondwettelijk Hof oordeelde in haar arrest van 30 maart 2023 onder meer dat het inderdaad strijdig zou zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens om te oordelen dat de afstammingsrelatie tussen de echtgenoot van de draagmoeder en het kind niet kan worden doorbroken, wanneer zij nooit het voornemen hadden om ouder te zijn van het kind.
Ook al ligt deze beslissing van het Grondwettelijk Hof in lijn met wat reeds door de verschillende familierechters en desgevallend hoven van beroep werd geoordeeld in de praktijk, is het positief dat thans een referentiearrest voorhanden is waarnaar kan worden verwezen wanneer dossiers dienen te worden behandeld voor administraties of rechtbanken die mogelijks minder ervaring hebben met de draagmoederschapstrajecten of die tot dusver een strengere rechtspraak hanteerden.
Het arrest ligt hoe dan ook in lijn met de gunstige evolutie die mijn inziens merkbaar is in de praktijk waarbij de meeste rechters bereid zijn om een eerder pragmatische aanpak te hanteren, in het belang van de betrokken partijen en in het bijzonder in het belang van het kind.
Deze tendens is de laatste maanden eveneens merkbaar in de gesprekken met de ambtenarij en de beslissingen die door hen worden genomen.
Helaas is er nog steeds sprake van grote verschillen in de behandeling van deze dossiers en blijft het keer op keer afwachten welke traject dient te worden doorlopen om ervoor te zorgen dat de wensouders ook juridisch ouder van hun vaak langverwachte kindje kunnen worden.
Wenst U meer informatie te verkrijgen over begeleiding draagmoederschapstrajecten? Neem dan gerust contact met ons op.
