Het is niet ongebruikelijk dat (groot)ouders hun (klein)kinderen financieel ondersteunen door middel van schenkingen.
Principieel is een schenking enkel geldig wanneer deze wordt gesloten met tussenkomst van de notaris. Hij stelt een notariële akte op waarin wordt vermeld dat het effectief om een schenking gaat, het bedrag van de schenking alsook wie schenkt en aan wie er wordt geschonken.
Aldus bestaat zij uit verschillende bestanddelen:
- De schenking is een contract en impliceert aldus een aanbod en aanvaarding;
- Het is een plechtig contract, waardoor een notariële akte is vereist om te kunnen spreken van een schenking;
- Ze moet ook dadelijk zijn verricht, zodat de begiftigde tijdens het leven van de schenker een de goederen, rechten of gelden moet hebben gekregen;
- Een eveneens belangrijk aspect is dat de schenking (tenzij tussen echtgenoten) onherroepelijk moet zijn. Dit betekent dat het geschonken goed effectief moet worden afgegeven: de beloofde gelden moeten worden gestort, de beloofde goederen moeten daadwerkelijk worden afgegeven.
Pas wanneer aan deze, bovenstaande voorwaarden is voldaan, kan in principe worden gesproken van een geldige schenking. In de praktijk is het echter zo dat er niet altijd langs de notaris wordt gegaan wanneer er een schenking plaatsvindt. Een klassieke manier die doorgaans gehanteerd wordt om tot schenking over te gaan, is de bankgift. De schenker stort in dat geval onmiddellijk via een overschrijving gelden van zijn rekening op de rekening van de begiftigde.
Is er dan sprake van een ongeldige schenking die op elk moment kan worden herroepen nu niet aan de vormvoorwaarden is voldaan? Neen, de wetgever, gevolgd door de rechtspraak en rechtsleer, is zich ervan bewust dat het bijzonder omslachtig zou zijn om schenkers en begiftigden steeds opnieuw langs de notaris te laten passeren vooraleer er sprake zou kunnen zijn van een schenking. Daarom dat ook in de praktijk wordt aanvaard dat partijen ook door middel van een bankoverschrijving tot schenking kunnen overgaan zonder dat er sprake is van een ongeldige schenking.
Dit biedt aldus de mogelijkheid aan partijen om, naast het vermijden van de schenkbelasting, snel te schakelen en op een effectieve manier uiting te geven aan hun intentie om vrijgevig te zijn (animus donandi).
De vraag is echter of een schenker bij een bankgift alsnog bepaalde voorwaarden kan koppelen zoals dit het geval is bij een notariële schenking. Misschien is het namelijk de bedoeling dat de gelden worden aangewend voor een specifiek doel, of misschien wil men zekerheid dat deze in de familie blijven en dan ook niet worden doorgeschonken of ingebracht in een ander vermogen.
Wanneer hierover niets voorafgaandelijk is afgesproken of op papier gezet en er louter een bankoverschrijving plaatsvindt, kan de begiftigde hoe dan ook beschikken over de gelden zoals hij zelf wil: zij zijn namelijk onvoorwaardelijk geschonken.
Werd de schenking volgens de schenker verricht onder bepaalde voorwaarden, dan zal deze zelf het bewijs hiervan moeten leveren, hetgeen uiteraard bijzonder moeilijk is wanneer hierover geen schriftelijk akkoord bestaat. Bovendien zal hij slechts in zeer uitzonderlijke gevallen de bankgift kunnen intrekken nu deze principieel onherroepelijk geschiedt.
De wet voorziet namelijk zelf slechts in drie situaties waarin tot herroeping kan worden overgegaan:
- Indien de begiftigde een aanslag op het leven van de schenker heeft gepleegd;
- Indien de begiftigde zich tegenover de schenker heeft schuldig gemaakt aan mishandeling, misdrijven of grove beledigingen;
- Indien de begiftigde weigert de schenker levensonderhoud te verschaffen.
Wat worden begrepen onder een aanslag op het leven van de schenker en een weigering van levensonderhoud is duidelijk. In de praktijk is er echter bijzonder veel discussie over het tweede punt, met name wat nu moet worden verstaan onder de term grove beledigingen.
In de rechtspraak en rechtsleer is men ervan overtuigd dat er sprake moet zijn van een ernstige belediging of ernstige opzettelijke feiten met de bijzondere intentie om de schenker te beledigen. Er moet aldus sprake zijn van een animus iniurandi. Of de belediging is geuit om te kwetsen en voldoende ernstig is om tot een herroeping te leiden, is volledig in handen van de rechter die hierover soeverein dient te oordelen.
Uit de huidige rechtspraak en rechtsleer kan echter worden afgeleid dat slechts in zeer uitzonderlijke situaties wordt aangenomen dat er sprake is van een voldoende ernstige belediging, vaak bestaande uit meerdere feiten, die een herroeping verantwoorden. De uitzonderingen op de onherroepelijkheid van de schenking dienen namelijk stuk voor stuk bijzonder restrictief te worden geïnterpreteerd. Een herroeping van een schenking komt dus uitzonderlijk voor, reden waarom het essentieel is om tussen schenker en begiftigde duidelijkheid te bieden over de reden waarom de schenking wordt verricht en wat de schenker verwacht van de begiftigde, ook bij de bankgift.
Het is partijen dan ook toegelaten om voorafgaand aan de schenking zelf voorwaarden op te stellen die duidelijk de grenzen vastleggen van wat met de gelden kan worden gedaan, zelfs wanneer de schenking gebeurt aan de hand van een bankgift. Dit gebeurt via een zogenaamde ‘pacte adjoint’. Dit is een onderhands document, opgesteld voor de schenking, waarin partijen duidelijk vastleggen waarom de schenking zal gebeuren, wanneer en onder welke voorwaarden. Aldus kan duidelijkheid worden geboden over de omstandigheden waarin de schenking zal gebeuren hetgeen uiteraard van belang is om latere discussies te vermijden.
Keyser advocaten raadt dan ook steeds aan om bij schenkingen via bankoverschrijving voorafgaandelijk afspraken te maken. Duidelijkheid en zekerheid maken namelijk goede vrienden, zeker wanneer naderhand de relatie zou verzuren. Wij kunnen U dan ook bijstaan bij de opmaak van een pacte adjoint en voorzien van het nodig advies om latere discussies te vermijden.
