“In het VTM-programma “Erfgenaam gezocht” ging Axel Daeseleire op zoek naar een erfgenaam voor de nalatenschap van de heer Rijmen. Nadat een mogelijke kandidaat gevonden werd, blijkt echter dat deze toch niet erfgerechtigd is nu de familiale banden met de erflater niet sterk genoeg zijn.
Wanneer de overledene geen testament heeft opgemaakt, wijst de wet de erfgerechtigden aan. Erven gebeurt immers niet zomaar willekeurig, maar in een welbepaalde volgorde. In de eerste plaats wordt er gekeken naar bloedverwanten: afstammelingen, ascendenten en zijverwanten.
Het erfrecht heeft dan ook van oudsher beoogd om het familievermogen binnen de familie te houden.
De volgorde waarbinnen de verschillende erfgerechtigden tot de nalatenschap komen, wordt bepaald door middel van ordes. Zijn er van een bepaalde orde erfgerechtigden aanwezig, dan sluiten deze de anderen die tot een verder orde behoren, uit.
Wanneer er bijvoorbeeld erfgerechtigden aanwezig zijn die deel uitmaken van de eerste orde, sluiten deze erfgerechtigden diegene van de tweede, derde en vierde orde uit. Het is dan ook van belang om te bepalen tot welke orde elk van de kandidaat-erfgerechtigden behoort.
In de eerste orde bevinden zich de afstammelingen. Zij zijn de personen die van de overledene afstammen, bijvoorbeeld de kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. Wanneer deze niet aanwezig zijn, moet worden gekeken naar de tweede orde: de broers en zussen of hun afstammelingen. Dit zijn de bevoorrechte zijverwanten; de personen die dezelfde vader en/of moeder hebben gehad als de overledene.
Zijn van deze orde erfgerechtigden, dan komen zij niet alleen tot de nalatenschap, maar ook de nog in leven zijnde moeder en/of vader nu zij samen met de overledene en zijn broers en zussen het kerngezin uitmaakten.
Indien er geen broers en/of zussen of afstammelingen hiervan aanwezig zijn, dan zitten de vader en/of moeder in de derde orde, deze van de ascendenten: de opgaande lijn van personen waarvan de overledene afstamt. Dit kunnen aldus vader en/of moeder zijn, maar ook de grootouders en overgrootouders.
Wanneer tot slot ook hier geen erfgerechtigden te vinden zijn, wordt verder gekeken naar de laatste orde, deze van de gewone zijverwanten: diegenen met dezelfde stamvader of -moeder, bijvoorbeeld een oom of tante en hun afstammelingen, of een grootoom, groottante,..
Afstammelingen van groottantes of -nonkels komen evenwel niet tot de nalatenschap indien de groottante of-nonkel zijn overleden. De familiale banden zijn namelijk in dit geval volgens de wetgever te ver te zoeken om ook hen tot de nalatenschap te roepen.
Indien vaststaat naar welke orde dient te worden gekeken, dient nog steeds te worden nagegaan wie binnen de orde zelf voorrang krijgt om als erfgerechtigde tot de nalatenschap te komen. Daarbij wordt er gewerkt met graden: diegenen die binnen de orde het dichtst bij de overledene staat, sluiten daarbij de anderen uit. Indien er bijvoorbeeld binnen de eerste orde sprake is van kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen, dan komen de kinderen bij voorrang op de klein- en achterkleinkinderen tot de nalatenschap. Is een van de kinderen reeds overleden, dan komen zijn kinderen evenwel in zijn of haar plaats. Zijn ook de kinderen overleden dan komen de achterkleinkinderen in aanmerking, en zo verder.
De echtgenoten of wettelijk samenwonende levensgenoot zijn niet in één van de bovenstaande orden ondergebracht, doch betekent dit niet dat zij niet de hoedanigheid van erfgerechtigde hebben. Ongeacht de orde waarin erfgerechtigden worden gevonden, zal hij of zij tot de nalatenschap komen als erfgerechtigde. Zij kunnen aldus niet worden uitgesloten.
Het Belgische erfrecht voorziet aldus in een uitgekiend systeem om te bepalen wie tot de nalatenschap komt. Er wordt gewerkt met zogenaamde ordes die elkaar ook uitsluiten. Binnen elke orde wordt gewerkt met graden: diegenen die zich op basis van de afstamming het dichtst bij de overledene bevinden, krijgen voorrang op de anderen.
Eenmaal is vastgesteld wie de wettelijke erfgerechtigden zijn, dienen zij uiteraard nog een keuze te maken over de nalatenschap: aanvaarden zij deze of niet? Slechts indien zij overgaan tot de aanvaarding kan hen de hoedanigheid worden aangemeten van erfgenaam en kunnen zij aanspraak maken op een aandeel in de nalatenschap.
