De zorgvolmacht bestaat op 1 september 2024 tien jaar. Sinds de invoering ervan, is het juridisch instrument voor heel wat mensen bijzonder belangrijk gebleken bij het opstellen van een familiale planning. De zorgvolmacht laat het immers toe om een persoon of meerdere personen, die men vertrouwt, bepaalde bevoegdheden te geven en zo het beheer te laten waarnemen over het eigen vermogen, dan wel belangrijke persoonlijke, en vaak medische, beslissingen te laten nemen, voor zover men daar zelf niet meer toe in staat zou zijn.
Mocht men omwille van een ongeval of ziekte handelingsonbekwaam worden, dan kan de aangestelde zorgvolmachthebber aan de hand van de zorgvolmacht alsnog rekening houden met de wensen van deze persoon in kwestie: wenste hij nog schenkingen uit te voeren? Zo ja, wanneer, hoeveel en aan wie? Wenste hij in bepaalde omstandigheden te worden opgenomen in een zorginstelling of welke medische behandelingen wenste hij niet of juist wel te volgen? Dit alles kan expliciet in de zorgvolmacht worden opgenomen.
Bescherming tegen financieel misbruik?
Vaak wordt door experten aangehaald dat de zorgvolmacht eveneens een bescherming biedt tegen financieel misbruik voor zover men zelf niet meer in staat is om het eigen vermogen te beheren. Door de zorgvolmacht kiest men namelijk zelf wie voor het beheer van het vermogen dient in te staan, waarbij ook specifieke bindende regels dienen te worden opgenomen.
Recent onderzoek wees echter uit dat de zorgvolmacht door velen ook echter als juist faciliterend wordt beschouwd in het kader van (financieel) misbruik ten opzichte van hulpbehoevenden. Doordat de zorgvolmacht als een zeer laagdrempelig juridisch instrument werd ontwikkeld is er weinig controle over de persoonlijke keuzes die worden genomen bij de opmaak ervan. Zo is de tussenkomst van de rechtbank en notaris niet essentieel, waardoor eenieder tot opmaak kan overgaan.
Dit kan leiden tot ruime bevoegdheden voor de beheerder, zonder dat er werd voorzien in enig controlemechanisme. Misschien was er zelfs sprake van dwang en beïnvloeding bij de benoeming van een bepaalde persoon als zorgvolmachthebber en beheerder van het vermogen?
Ook wij stellen vanuit onze praktijkervaring vast dat er zich heel wat problemen kunnen voordoen bij de uitwerking van een zorgvolmacht of de toepassing ervan in de praktijk. Vaak heeft men het gevoel ten aanzien van de zorgvolmachthebber machteloos te staan, zeker wanneer er een gebrek aan vertrouwen, transparantie en communicatie bestaat.
Dit kan ertoe leiden dat de hulpbehoevende persoon volledig wordt geïsoleerd van zijn of haar vroegere omgeving en familie, dan wel dat financieel misbruik niet of pas vele jaren later wordt opgemerkt.
Dit kan tot schrijnende situaties leiden met jarenlange discussies tot gevolg.
Aandacht voor verschillende remedies
De oplossing voor bovenstaande problemen is tweeledig:
1. Proactief
Allereerst dient proactief, reeds bij opmaak van de zorgvolmacht, voldoende aandacht te worden besteed aan een situatie van eventueel financieel misbruik. Zo kunnen in de zorgvolmacht verschillende mechanismen worden ingebouwd die andere familieleden of kinderen van de hulpbehoevende persoon ertoe in staat stellen controle uit te kunnen oefenen op het reilen en zeilen van de zorgvolmachthebber(s). Die controle kan op meerdere wijzen gewaarborgd worden, bijvoorbeeld door te voorzien in duidelijke afspraken omtrent de rekening en verantwoording die de zorgvolmachthebber zal moeten afleggen.
Wanneer dient dit te gebeuren en op welke wijze? Ook kan een zogenaamde “vertrouwenspersoon” worden aangesteld waarvan diens functies helder kunnen worden omschreven. Hij kan fungeren als een soort van tussenpersoon tussen de zorgvolmachtgever en -hebber alsook bevoegd worden gemaakt om bepaalde controleacties uit te voeren ter bescherming van de hulpbehoevende persoon.
Duidelijke afspraken en overzichtelijke controlemechanismen leiden tot een lagere kans op discussies over de bevoegdheden van de zorgvolmachthebber en het beheer dat door hem wordt gevoerd. Ook wordt van in het begin duidelijk welke verantwoordelijkheden de zorgvolmachthebber zal hebben, zodat deze met voldoende kennis van zaken de taken op zich kan nemen.
2. De alarmbelprocedure
Daarnaast dient ook voldoende aandacht te worden geschonken aan de zogenaamde “alarmbelprocedure”. Indien er ondanks de gemaakte afspraken en de ingebouwde controlemechanismen er toch sprake is van (een vermoeden van) misbruik van de zorgvolmachthebber ten aanzien van de hulpbehoevende persoon, dan kan als het ware aan de alarmbel worden getrokken door de vrederechter hiervan in kennis te stellen. Via een verzoekschrift kan de zaak bij de vrederechter aanhangig worden gemaakt.
Hij zal in dat geval verplicht zijn om beide partijen te horen en na te gaan of de zorgvolmacht wel in het belang van de beschermde persoon wordt uitgeoefend, dan wel of er geen aanvullende maatregelen moeten worden opgelegd of de zorgvolmachthebber geheel of gedeeltelijk van zijn bevoegdheden moet worden ontheven.
Een dergelijke procedure kan echter enkel worden doorlopen voor zover de te beschermen persoon nog in leven is. Komen de onregelmatigheden pas naderhand aan het licht, dan kan de lasthebber alsnog rekening en verantwoording worden gevraagd en duidelijkheid te geven over opmerkelijke transacties of vreemde beheersdaden die hij of zij gesteld zou hebben. Als lasthebber is hij daar immers toe verplicht.
Keyser advocaten heeft zowel ervaring bij de opmaak van zorgvolmachten, alsook bij de opstart van alarmbelprocedures of het vragen van rekening en verantwoording. Wij staan U indien nodig dan ook graag bij wanneer een familiale planning moet worden voorbereid en een zorgvolmacht dient te worden opgemaakt, alsook wanneer er zich alsnog problemen hebben voorgedaan bij de uitvoering en discussies dienen te worden beslecht.
