Op 1 september 2024 is het tien jaar geleden dat de zorgvolmacht zijn intrede heeft gemaakt in de Belgische rechtsorde. Uit een studie van de Koninklijke federatie van het Belgisch notariaat is gebleken dat de zorgvolmacht in de lift zit en dat vooral Vlamingen de weg naar het juridisch instrument hebben gevonden.
Aan de hand van dit artikel wensen we niet alleen de aandacht te vestigen op het belang van de zorgvolmacht in het kader van een familiale planning, maar ook duiding te geven bij de mogelijke of de problemen die kunnen rijzen bij de uitvoering van de zorgvolmacht. Het instrument dient namelijk steeds zo goed mogelijk op de eigen familiale context te zijn afgestemd.
Wat is een zorgvolmacht?
De zorgvolmacht is in essentie een overeenkomst waarbij je als persoon (de lastgever) een volmacht geeft aan één of meerdere personen (lasthebber) om vanaf een afgesproken ogenblik in zijn plaats bepaalde handelingen te stellen, en dus te ontzorgen.
Meestal gebeurt dit op het moment dat de lastgever niet meer in staat is om voor zichzelf te zorgen of de gevolgen van zijn acties in te schatten. Van zodra de lastgever niet meer in staat is om zijn eigen wensen goed uit te drukken, springt de lasthebber bij om de zorg te verzekeren op een manier zoals deze laatste het zou willen. Immers bestaat de zorgvolmacht uit niets meer dan instructies die de lasthebbers van de lastgever moeten volgen om zijn vermogen te beheren of in te staan voor zijn persoonlijke zorgen.
De zorgvolmacht zorgt er ook voor dat men in moeilijke omstandigheden geen beroep moet doen op de rechtbank. De overeenkomst kan dan ook zelf door partijen worden opgesteld en ondertekend wat uiteraard een bijzondere vrijheid geeft aan de opmaak en concrete inhoud ervan. Daarbij dient wel te worden verduidelijkt dat de zorgvolmacht wel via een notaris moet worden geregistreerd om deze te kunnen gebruiken van zodra de te beschermen persoon wilsonbekwaam is.
Een notariële akte is ook vereist wanneer men als zorgvolmachthebber bijzondere handelingen wenst te kunnen realiseren, zoals vastgoedtransacties, schenkingen,….
Inhoudelijk kan men de zorgvolmacht beperken tot louter instructies over het beheer van het vermogen. Men kan de lasthebber enkel volmacht geven om het vermogen van de lastgever te beheren (verhuur van appartementen voor minder dan negen jaar, toestemming geven tot het beleggen van inkomsten, de dagelijkse kosten te betalen met deze inkomsten,…) maar ook uitbreiden zodat de lasthebber ook effectief over het vermogen kan beschikken en bijvoorbeeld appartementen kan verkopen/aankopen, leningen kan aangaan en zelfs nog schenkingen kan uitvoeren zelfs al is men zelf niet meer in staat zijn wil te uiten.
Sinds 2019 kan men ook instructies geven over de eigen persoon en de lasthebber zelfs toestemming geven om te beslissen over de uitoefening van de patiëntrechten, medische beslissingen, de verhuis naar een woonzorgcentrum,…
Verder kan men zelf vastleggen wanneer de zorgvolmacht start met lopen, eindigt, wie er lasthebber is en onder welke voorwaarden (wordt een vergoeding betaald of enkel kosten terugbetaald),….
Het zal dan finaal de zorgvolmachthebber zijn die deze acties zal kunnen stellen. Bijkomend kan men wel steeds een vertrouwenspersoon aanstellen. Dit is niet de persoon die de bevoegdheden vervat in de zorgvolmacht zal kunnen uitoefenen, maar een soort van tussenpersoon die als toezichthouder en tussenpersoon fungeert tussen de lasthebber en de te beschermen persoon.
Men kan hem wel bijkomende verantwoordelijkheden geven, zoals bijvoorbeeld het verlenen van verplicht advies wanneer de lasthebbers bepaalde omvangrijke handelingen wensen te stellen, of een doorslaggevende stem wanneer er discussie bestaat tussen lasthebbers omtrent het uitvoeren van een handeling in het belang van de te beschermen persoon.
De valkuilen van de zorgvolmacht
Er is dus bijzonder veel mogelijk bij de opmaak van de zorgvolmacht. Echter bestaan ook heel wat beperkingen en dient aldus voorzichtig te worden omgesprongen met de bevoegdheden die men kan of wil toekennen. Zo moet er bij de redactie steeds rekening worden gehouden met eventuele tegenstrijdige belangen tussen de lasthebber en lastgever en hoe men hierop best anticipeert.
Opportuun is om ook zorgvuldig om te springen met de bevoegdheden die men aan de lasthebber toevertrouwt en hoe deze concreet worden ingevuld (op welke wijze moet hij zijn taken uitvoeren en hoe zal er rekening en verantwoording moeten worden afgelegd over zijn of haar daden als lasthebber).
Anders worden ook discussies vermeden over het startpunt van de zorgvolmacht en wordt ook nagedacht omtrent discussies tussen meerdere lasthebbers wanneer men ervoor kiest om bijvoorbeeld alle kinderen als lasthebber aan te stellen. Het is niet ondenkbaar dat zij het over de uitvoering van sommige taken oneens raken.
Een getouwtrek over bevoegdheden, of een patstelling waarbij niet kan worden opgetreden moet dan ook worden vermeden.
Bij dergelijke conflicten over de uitvoering van de zorgvolmacht, bijvoorbeeld tussen lasthebbers, maar evengoed tussen broers en zussen die vaststellen dat de lasthebber niet handelt in het belang van de moeder- of vader-lastgever, belet de zorgvolmacht uiteraard niet dat stappen kunnen ondernomen om de zorgvolmacht te wijzigen (schrappen van bevoegdheden, lasthebbers,…), aan te vullen waar nodig (vb. conflictenregeling tussen meerdere lasthebbers) of zelfs helemaal te laten schrappen en om te vormen tot een effectieve gerechtelijke bewindvoering met een al dan niet professionele bewindvoerder die wordt aangesteld door de rechtbank.
Het is steeds beter om op dergelijke situaties te anticiperen door een weldoordachte zorgvolmacht op te stellen waar er met de nodige aandacht werd gekeken naar de eventuele problemen die zich kunnen voordoen en hoe deze kunnen worden opgevangen. Soms is dit echter onvermijdelijk, bijvoorbeeld omdat men zelf nooit lasthebber is geweest en dan ook niet betrokken is bij de opmaak van de zorgvolmacht.
In deze gevallen is het essentieel om repressief op te treden en wanbeheer of een misbruik van bevoegdheden door de lasthebber(s) tegen te gaan.
Besluit
Hoewel het aantal zorgvolmachten elk jaar toeneemt, is de mogelijkheid bij een groot deel van de bevolking onvoldoende gekend. Het ontbreken van een zorgvolmacht kan evenwel aanleiding geven tot aanzienlijke problemen wanneer men zorgafhankelijk wordt en financieel kwetsbaar.
De zorgvolmacht laat immers toe om concrete instructies te geven over het beheer van het vermogen voor het geval zij daar zelf niet meer toe in staat zouden zijn en op dergelijke wijze ook bij een eventuele wilsonbekwaamheid de macht en controle over het vermogen te kunnen behouden.
Het mag ook duidelijk zijn dat de opmaak van een zorgvolmacht steeds maatwerk is en zij dient te worden afgestemd op de concrete (familiale) context van de te beschermen persoon. Doen er zich problemen voor dan moet uiteraard snel kunnen worden geschakeld om lange discussies en beslissingen in het nadeel van de lastgever te vermijden.
Keyser advocaten heeft niet alleen veel expertise in de opmaak van zorgvolmachten of een analyse van de rechten en plichten die hieruit voortvloeien, maar ook in de beteugeling van wanpraktijken die het gevolg kunnen zijn van een foutief gebruik van de zorgvolmacht of een onzorgvuldige opmaak met lacunes en hiaten tot gevolg.
Bij verdere vragen hieromtrent kan U dan ook steeds bij ons terecht.
